Dự án tuyến metro số 1 chính thức được khởi động vào năm 2006, do Cục Đường sắt VN – Bộ GTVT làm chủ đầu tư, Công ty CP tư vấn thiết kế GTVT phía nam (Tedi South) được giao lập dự án.
Hành trình 12 năm “lận đận” của dự án tuyến metro số 1. Đồ Họa: Phúc hải
Đến tháng 4/2007, UBND Tp.HCM phê duyệt dự án dựa trên cơ sở kết quả thẩm định thiết kế cơ sở của Bộ GTVT, với tổng mức đầu tư tương đương 17.388 tỷ đồng. Ngày 21/2/2008, dự án chính thức khởi công tại phường Phước Long, quận 9 với tổng chiều dài toàn tuyến là 19,7km, gồm 2,6km đi ngầm và 17,1km đi trên cao.
Nhưng đến năm 2009, đơn vị tư vấn NJPT của Nhật Bản cập nhật, tính toán lại tổng mức đầu tư dự án là 47.325 tỷ đồng, trong đó chiếm tới 88,4% là vốn vay ODA của Nhật Bản (tương đương 41.834 tỷ đồng), còn lại là vốn đối ứng của Tp.HCM. Việc điều chỉnh vốn tăng cao khiến tiến độ tuyến metro số 1 gặp nhiều khó khăn.
Ngày 28/8/2012, dự án mới chính thức được khởi công xây dựng. Do đó, tiến độ chung của dự án cũng bị lùi lại 2 năm so với kế hoạch ban đầu hoàn thành năm 2018.
Sau khi duyệt vốn đầu tư lên hơn 47.000 tỷ đồng, trên cơ sở đồng thuận của các bộ, ngành liên quan, UBND Tp.HCM đã ký kết 2 hiệp định vay ODA với số tiền 31.000 tỷ đồng của Tổ chức JICA (Nhật Bản) và giải ngân được khoảng 40%, tương đương 43% tổng khối lượng thực hiện của toàn dự án. Nhưng về tiến độ giải ngân vốn năm 2017, tới ngày 28/4/2017, Văn phòng Chính phủ mới có quyết định chấp thuận đề xuất của Bộ KH-ĐT về phân bổ vốn. Sau đó, Bộ KH-ĐT mới chính thức phân bổ vốn cho Tp.HCM.
Việc này dẫn đến độ trễ lớn so với nhu cầu vì phải sang tới quý II mới có vốn. Theo đại diện ban quản lý dự án, nhu cầu vốn theo tiến độ thi công của tuyến metro số 1 năm 2017 cần 5.400 tỷ đồng để thanh toán cho các nhà thầu. Nhưng thành phố chỉ được phân bổ 2.100 tỷ đồng. Số tiền này chỉ đủ trả nợ nhà thầu bằng tiền tạm ứng trước đó của thành phố.
PGS-TS Nguyễn Trọng Hòa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Tp.HCM cho biết, sau 12 năm “lận đận”, từng hạng mục, từng gói thầu của dự án đang dần hoàn thiện. Tất cả người dân đang sinh sống, di chuyển hằng ngày tại Tp.HCM rất mong đến ngày các tuyến metro đi vào hoạt động.
